Eind 19e eeuw begon een traditie die zou uitgroeien tot een volksfeest. We vierden toen voor het eerst de verjaardag van prinses Wilhelmina. Nadat prins Willem-Alexander zijn moeder opvolgde, werd de nationale feestdag in 2014 omgedoopt tot Koningsdag en verplaatst naar 27 april. En dus kleurt Nederland nu op die dag oranje.

Het begon allemaal in 1891 in Utrecht. Daar werd voor het allereerst Koninginnedag gevierd.

1891: Feestdag voor kinderen
Na de dood van koning Willem III der Nederlanden, werd dochter Wilhelmina koningin. Koningin Wilhelmina besloot haar verjaardag met het hele land te vieren, alleen: ze was er zelf nooit bij. Koninginnedag viel op de laatste dag van de schoolvakantie, dus al snel werd het een feestdag voor kinderen.

1885: Prinsessedag
Vóór 1891 bestond er al een Prinsessedag. Toen prinses Wilhelmina 5 jaar werd op 31 augustus 1885, was het namelijk groot feest in het Utrechtse Oranjepark. En het jaar daarop weer. En daarna weer. Op een gegeven moment vierde ook de rest van Nederland haar verjaardag mee. Maar pas in 1902 werd het een écht volksfeest. Het feest was ook een beetje bedacht om de nationale eenheid te vieren.

1948: 30 april
In 1948 volgde Juliana haar moeder Wilhelmina op. Koningin Juliana besloot Koninginnedag te vieren op haar verjaardag: 30 april. Ze zorgde ervoor dat Koninginnedag een vrije dag werd. Nederlanders konden bloemen en geschenken op het bordes van Paleis Soestdijk aanbieden en de koningin kon worden gefeliciteerd. Vanaf de jaren 50 was dit ook te zien op televisie.

1980: Ontstaan vrijmarkt
Vanaf de jaren 60 mochten burgers op Koninginnedag zonder vergunning spullen verkopen. Zo ontstond de vrijmarkt. Op Koninginnedag 1980 volgde Beatrix koningin Juliana in Amsterdam op. Op deze dag waren heftige rellen: ‘geen woning, geen kroning'. Koningin Beatrix was jarig op 31 januari, maar hield 30 april aan als Koninginnedag. Uit respect voor haar moeder, maar het had vast ook wat te maken met de maand januari. Koud!

1988: Geef me een zoen!
Koningin Beatrix besloot mensen niet te laten komen, maar naar ze toe te gaan. Met Koninginnedag bezocht ze dus plaatsen. De hoofdstad stond niet op dat lijstje, dat kwam vast door alle ellende met de troonswisseling. Maar: in 1988 wandelde zij ineens spontaan over de Amsterdamse vrijmarkt. Het staat in ons collectieve geheugen gegrift: een Amsterdammer riep ‘geef me een zoen!’ en ja hoor, smak! (Zie foto). De stad stond op zijn kop. Ook kwam het steeds vaker voor dat de verkoop van eten en drinken aan banden werd gelegd. Soms moest men namelijk op the day after van een voedselvergiftiging herstellen.

2013: 10 F-16’s over het IJ
En toen een belangrijke dag: op Koninginnedag 2013 volgde koning Willem-Alexander zijn moeder op. Nederland smolt, Amsterdam smulde, politie en beveiliging zuchtte en steunde: een Koninginnedag én een inhuldiging. Een ceremonie in het Paleis op de Dam, 10 F-16’s in formatie over het IJ, regelaars vielen bijna flauw toen de koning spontaan de boot uit ging om dj Van Buuren de hand te schudden, maar toch: alles verliep gecontroleerd en rustig. Het kan dus gewoon. Vanaf 2014 viert Nederland Koningsdag op de verjaardag van Willem-Alexander: 27 april. En dus géén Koninginnedag meer.

2020: Geen Koningsdag
Vanwege de coronapandemie geen feest op straat met grote mensenmassa’s, maar een thuiseditie met online kleedjesmarkten en tv-optredens. In 2021 vond Koningsdag plaats op kleine schaal, zonder vrijmarkt of concerten. Het bezoek van de koning en zijn gezin aan de High Tech Campus in Eindhoven was op tv te volgen en zonder publiek.

We vieren Koningsdag nu alweer een paar jaar als vanouds.

Foto: koningin Beatrix krijgt een zoen. Bron: De Telegraaf