GESCHIEDENIS
Geschiedenis van Noordwijkerhout
Ver voor onze jaartelling bewoonde een Germaanse stam een smalle strook land tussen de Noordzee en het moerassige achterland. Hun leefgebied was waar nu het natuurgebied Langeveld is. Later noemden de Romeinen die bewoners 'Caninefaten'.
Landschap
Het landschap rond de gemeente is opgebouwd uit een drietal evenwijdig langs de kust liggende strandwallen. Deze strandwallen zijn overblijfselen van de oude duinen die na de ijstijden ontstonden. Op de eerste strandwal, die ruim 4500 jaar geleden ontstond, zijn later Voorburg, Voorschoten, Lisse en Hillegom ontstaan. Noordwijkerhout is gelegen op de jongste, meest westelijke strandwal.
Ambachtsheerlijkheid Northgo
Op 4 augustus 889 ontving graaf Gerolf een giftbrief van de koning van Lotharingen, dat hij werd beleend met de
ambachtsheerlijkheidambachts-heerlijkheid Northgo; 'gouw ten noorden' van
den Rijn. Vandaar ging een weg naar den grooten Hout. De Northgoweg is thans nog bekend als Gooweg. Later ontstond bij het
jachthuis het dorp Noortigerhout. In de stukken komen ook de benamingen Noirtigerhout en Nortekerhout voor.
Ver voor onze jaartelling bewoonde een Germaanse stam een smalle strook land tussen de Noordzee en het moerassige achterland. Hun leefgebied was waar nu het natuurgebied Langeveld is. Later noemden de Romeinen die bewoners 'Caninefaten'.
Landschap
Het landschap rond de gemeente is opgebouwd uit een drietal evenwijdig langs de kust liggende strandwallen. Deze strandwallen zijn overblijfselen van de oude duinen die na de ijstijden ontstonden. Op de eerste strandwal, die ruim 4500 jaar geleden ontstond, zijn later Voorburg, Voorschoten, Lisse en Hillegom ontstaan. Noordwijkerhout is gelegen op de jongste, meest westelijke strandwal.
Ambachtsheerlijkheid Northgo
Op 4 augustus 889 ontving graaf Gerolf een giftbrief van de koning van Lotharingen, dat hij werd beleend met de
ambachtsheerlijkheidambachts-heerlijkheid Northgo; 'gouw ten noorden' van
den Rijn. Vandaar ging een weg naar den grooten Hout. De Northgoweg is thans nog bekend als Gooweg. Later ontstond bij het
jachthuis het dorp Noortigerhout. In de stukken komen ook de benamingen Noirtigerhout en Nortekerhout voor.
Nortich in den Houte
Na de dood van graaf Gerolf werd zijn zoon Dirk I de nieuwe eigenaar. In 1231 vond er een goederenverdeling plaats tussen Wilhelmus
en Gerardus fratres de Northeke. De ene zoon kreeg Nortich, het huidige Noordwijk, en de andere Nortich in den Houte,
Noordwijkerhout.
Het zogenoemde ambacht Noordwijkerhout bleef tot ca. 1356/1370 in bezit van het geslacht van Northeke, waarna het uiteindelijk verkocht werd aan de van Duvenvoirde´s. Deze hebben het tot 1558 in leen gehouden, waarna het weer aan de grafelijkheid verviel. In 1722 werd het door de Staten van Holland en West-Friesland voor ƒ 6.600,- aan Simon Emtinck verkocht 'zonder recht van Hooge Heerlijkheid'.
Schout en baljuw vormden de wetsdienaren van het baljuwschap Noordwijkerhout dat soms zelfstandig maar vaker in combinatie met Noordwijk werd gevormd. Na het Ontzet van Leiden in 1574 ontstond discussie over de indeling van de baljuwschappen in het gewest Holland. De dorpen Hillegom, Lisse en Voorhout vormen vanaf einde zestiende eeuw een zelfstandig baljuwschap met Noordwijkerhout maar men bleef de wetten, regels en methoden van Rijnland volgen. Ieder dorp had zijn eigen gerecht, de Lage Vierschaar, waar de kleine civiele en criminele zaken door eigen inwoners werden afgehandeld. De zittingen van de Hoge Vierschaar werden aanvankelijk alleen in Noordwijkerhout gehouden, later ook in de andere dorpen. De welboren mannen van de vier dorpen handelden samen de zwaardere zaken af met de baljuw als aanklager. Verdachten werden opgesloten in de gevangenis van het slot Teijlingen of in goed afsluitbare ruimten in de dorpen, zoals in Noordwijkerhout in het Rechthuis. De meeste misdadigers werden verbannen uit Holland of ondergingen hun straf op het dorpsschavot. Als zij door de hoge vierschaar ter dood waren veroordeeld werd het vonnis uitgevoerd op de Galgenberg in het Oosterduin. In 1765 werd in Lisse een nieuwe gevangenis in gebruik genomen door het baljuwschap, dat in 1811 is opgeheven.
Na de dood van graaf Gerolf werd zijn zoon Dirk I de nieuwe eigenaar. In 1231 vond er een goederenverdeling plaats tussen Wilhelmus
en Gerardus fratres de Northeke. De ene zoon kreeg Nortich, het huidige Noordwijk, en de andere Nortich in den Houte,
Noordwijkerhout.Het zogenoemde ambacht Noordwijkerhout bleef tot ca. 1356/1370 in bezit van het geslacht van Northeke, waarna het uiteindelijk verkocht werd aan de van Duvenvoirde´s. Deze hebben het tot 1558 in leen gehouden, waarna het weer aan de grafelijkheid verviel. In 1722 werd het door de Staten van Holland en West-Friesland voor ƒ 6.600,- aan Simon Emtinck verkocht 'zonder recht van Hooge Heerlijkheid'.
Schout en baljuw vormden de wetsdienaren van het baljuwschap Noordwijkerhout dat soms zelfstandig maar vaker in combinatie met Noordwijk werd gevormd. Na het Ontzet van Leiden in 1574 ontstond discussie over de indeling van de baljuwschappen in het gewest Holland. De dorpen Hillegom, Lisse en Voorhout vormen vanaf einde zestiende eeuw een zelfstandig baljuwschap met Noordwijkerhout maar men bleef de wetten, regels en methoden van Rijnland volgen. Ieder dorp had zijn eigen gerecht, de Lage Vierschaar, waar de kleine civiele en criminele zaken door eigen inwoners werden afgehandeld. De zittingen van de Hoge Vierschaar werden aanvankelijk alleen in Noordwijkerhout gehouden, later ook in de andere dorpen. De welboren mannen van de vier dorpen handelden samen de zwaardere zaken af met de baljuw als aanklager. Verdachten werden opgesloten in de gevangenis van het slot Teijlingen of in goed afsluitbare ruimten in de dorpen, zoals in Noordwijkerhout in het Rechthuis. De meeste misdadigers werden verbannen uit Holland of ondergingen hun straf op het dorpsschavot. Als zij door de hoge vierschaar ter dood waren veroordeeld werd het vonnis uitgevoerd op de Galgenberg in het Oosterduin. In 1765 werd in Lisse een nieuwe gevangenis in gebruik genomen door het baljuwschap, dat in 1811 is opgeheven.
Religie
In de Frankische tijd werd de streek gekerstend. Een bekende geloofsverkondiger was Sint Jeroen, een Ierse monnik, die omstreeks 857 door de Noormannen werd vermoord. Noordwijkerhout behoorde aanvankelijk kerkelijk tot Noordwijk. In de veertiende eeuw kwam hierin verandering. Omstreeks 1300 bouwde men in Noordwijkerhout een parochiekerk, die werd toegewijd aan de H.H. Petrus en Paulus. Deze kerk, waarvan het huidige 'Witte Kerkje' een restant is, is een keer afgebrand en herbouwd.
De abdij Leeuwenhorst had in het begin geen kerk. In 1287 kreeg de abdij een middenkoor en in 1350 een kapel ter ere van St. Michaël. In de veertiende eeuw werd een 'Capelle in het Langeveld' gesticht en toegewijd aan Maria ter zee. Dit bedehuis zou volgens een legende zijn ontstaan te danken hebben aan het feit, dat een edelman die schipbreuk leed de gelofte deed een kapel te zullen bouwen wanneer hij werd gered.
De kapel is na de kerkhervorming enige tijd als protestants kerkgebouw in gebruik geweest.
Bekend is, dat er in 1814 nog een dienst gehouden is. In het midden van de negentiende eeuw is de kapel gesloopt. De grond werd
verkocht aan de graaf Van Limburg Stirum, die er bos van heeft gemaakt.
In de Frankische tijd werd de streek gekerstend. Een bekende geloofsverkondiger was Sint Jeroen, een Ierse monnik, die omstreeks 857 door de Noormannen werd vermoord. Noordwijkerhout behoorde aanvankelijk kerkelijk tot Noordwijk. In de veertiende eeuw kwam hierin verandering. Omstreeks 1300 bouwde men in Noordwijkerhout een parochiekerk, die werd toegewijd aan de H.H. Petrus en Paulus. Deze kerk, waarvan het huidige 'Witte Kerkje' een restant is, is een keer afgebrand en herbouwd.
De abdij Leeuwenhorst had in het begin geen kerk. In 1287 kreeg de abdij een middenkoor en in 1350 een kapel ter ere van St. Michaël. In de veertiende eeuw werd een 'Capelle in het Langeveld' gesticht en toegewijd aan Maria ter zee. Dit bedehuis zou volgens een legende zijn ontstaan te danken hebben aan het feit, dat een edelman die schipbreuk leed de gelofte deed een kapel te zullen bouwen wanneer hij werd gered.
De kapel is na de kerkhervorming enige tijd als protestants kerkgebouw in gebruik geweest.
Bekend is, dat er in 1814 nog een dienst gehouden is. In het midden van de negentiende eeuw is de kapel gesloopt. De grond werd
verkocht aan de graaf Van Limburg Stirum, die er bos van heeft gemaakt.
Inkomsten
Door de eeuwen heen leefden de meeste mensen in Noordwijkerhout grotendeels van de landbouw en veeteelt. Hierbij ondervonden de boeren veel last van de grote aantallen duinkonijnen, die de gewassen opaten. Door de ligging aan zee probeerden veel inwoners wat extra geld te verdienen door middel van de schelpenvisserij. Anderen probeerden met stropen en strandjutten de inkomsten wat aan te vullen. In de zeventiende eeuw werd in Noordwijkerhout ook veel vlas verbouwd en verwerkt.
College van schout en burgemeesters
De regering van de ambtsheerlijkheid Noordwijkerhout bestond in de zeventiende en de achttiende eeuw uit: ambtsheer, schout, burgemeesters of gezworenen, schepenen, kerkmeesters en armmeesters. Ook waren er ambachtsbewaarders en kroosheemraden, maar dit waren geen ambtenaren van de ambachtsheerlijkheid. Het college van schout en burgemeesters bestond uit een schout en 4 burgemeesters, waarvan er jaarlijks twee werden vervangen door nieuwe. Een van de burgemeesters was meestal een inwoner uit De Zilk. De taak van dit college bestond uit de uitoefening van het regerings- en politiegezag, uit het jaarlijks omslaan van de schotponden over de ingezetenen en uit de verantwoording van deze omslag en van de daaruit bestreden uitgaven in de jaarlijkse dorpsrekening.
Door de eeuwen heen leefden de meeste mensen in Noordwijkerhout grotendeels van de landbouw en veeteelt. Hierbij ondervonden de boeren veel last van de grote aantallen duinkonijnen, die de gewassen opaten. Door de ligging aan zee probeerden veel inwoners wat extra geld te verdienen door middel van de schelpenvisserij. Anderen probeerden met stropen en strandjutten de inkomsten wat aan te vullen. In de zeventiende eeuw werd in Noordwijkerhout ook veel vlas verbouwd en verwerkt.
College van schout en burgemeesters
De regering van de ambtsheerlijkheid Noordwijkerhout bestond in de zeventiende en de achttiende eeuw uit: ambtsheer, schout, burgemeesters of gezworenen, schepenen, kerkmeesters en armmeesters. Ook waren er ambachtsbewaarders en kroosheemraden, maar dit waren geen ambtenaren van de ambachtsheerlijkheid. Het college van schout en burgemeesters bestond uit een schout en 4 burgemeesters, waarvan er jaarlijks twee werden vervangen door nieuwe. Een van de burgemeesters was meestal een inwoner uit De Zilk. De taak van dit college bestond uit de uitoefening van het regerings- en politiegezag, uit het jaarlijks omslaan van de schotponden over de ingezetenen en uit de verantwoording van deze omslag en van de daaruit bestreden uitgaven in de jaarlijkse dorpsrekening.
Buitenplaatsen
In de zeventiende en achttiende eeuw lieten notabelen uit de omliggende grote steden (zoals Leiden) in Noordwijkerhout hun buitenverblijven bouwen. Dat bracht ook wat extra inkomsten voor de inwoners met zich mee. Door de nabijheid van zee en duinen vormde het toerisme, zeker in de twintigste eeuw, in toenemende mate een belangrijke bron van inkomsten.
Bloembollenteelt
In de tweede helft van de negentiende eeuw kreeg de welvaart in Noordwijkerhout een grote impuls door de ‘afzanding’ (afgraving) van de binnenduinen. Hoewel het duinzand aanvankelijk vrijwel uitsluitend werd gebruikt voor het bouwrijp maken van bouwgrond bij naburige steden en als grondstof voor steenfabrieken, bleek het zand, na bemesting, bijzonder geschikt te zijn voor de teelt van bloembollen.
Tijdens de twee Wereldoorlogen moest de bloembollenteelt, in verband met de voedselschaarste, tijdelijk plaatsmaken voor de groenteteelt. De bloembollenteelt beleefde in de jaren na de Tweede Wereldoorlog de grootste groei.
Vanaf 1950 verdubbelde in Noordwijkerhout de opper-vlakteoppervlakte
aan bollenland bijna. De laatste jaren zijn veel bollenkwekers overgestapt op teelt in kassen.
In de zeventiende en achttiende eeuw lieten notabelen uit de omliggende grote steden (zoals Leiden) in Noordwijkerhout hun buitenverblijven bouwen. Dat bracht ook wat extra inkomsten voor de inwoners met zich mee. Door de nabijheid van zee en duinen vormde het toerisme, zeker in de twintigste eeuw, in toenemende mate een belangrijke bron van inkomsten.
Bloembollenteelt
In de tweede helft van de negentiende eeuw kreeg de welvaart in Noordwijkerhout een grote impuls door de ‘afzanding’ (afgraving) van de binnenduinen. Hoewel het duinzand aanvankelijk vrijwel uitsluitend werd gebruikt voor het bouwrijp maken van bouwgrond bij naburige steden en als grondstof voor steenfabrieken, bleek het zand, na bemesting, bijzonder geschikt te zijn voor de teelt van bloembollen.
Tijdens de twee Wereldoorlogen moest de bloembollenteelt, in verband met de voedselschaarste, tijdelijk plaatsmaken voor de groenteteelt. De bloembollenteelt beleefde in de jaren na de Tweede Wereldoorlog de grootste groei.
Vanaf 1950 verdubbelde in Noordwijkerhout de opper-vlakteoppervlakte
aan bollenland bijna. De laatste jaren zijn veel bollenkwekers overgestapt op teelt in kassen.
